Zo werken de exitpolls waar iedereen het straks over heeft

In dit artikel:

Bij sluiting van de stembussen om 21.00 uur verschijnen meteen de eerste zetelaantallen: dat zijn de exitpolls — snelle voorspellingen, geen officiële uitslagen. Onderzoeksbureau Ipsos voert, in opdracht van NOS en RTL, een aparte steekproef uit: direct na het stemmen wordt duizenden kiezers gevraagd nog één keer anoniem aan te kruisen op wie ze hebben gestemd. Die extra stem is puur voor het onderzoek; mensen stemmen dus niet echt twee keer.

De steekproef gebeurt bij 65 zorgvuldig geselecteerde stembureaus verspreid over heel Nederland. Die selectie blijft bewust geheim, maar is ontworpen om een representatief beeld te geven van stad en dorp, jong en oud, Randstad en regio. Het doel is snel een landelijke indicatie te krijgen van hoe partijen scoren.

Exitpolls zijn over het algemeen betrouwbaar: in 2023 zaten ze meestal één à twee zetels naast de uiteindelijke uitslag. De marge verschilt per partij en situatie; bij kleine verschillen tussen partijen blijft de uitkomst onzeker, terwijl een grote voorsprong een betrouwbare aanwijzing is voor de winnaar. Belangrijk om te onthouden is dat een exitpoll een voorspelling is — te vergelijken met een filmtailer — en de definitieve uitslag volgt pas later, wanneer de Kiesraad de tellingen heeft bevestigd.

Toch trekken exitpolls veel aandacht: ze markeren het begin van de livepolitieke spanning, politici en media reageren meteen en sociale media gonzen. Voor kiezers geven ze een vroege indruk, maar definitieve conclusies kun je pas trekken bij de officiële uitslag.