Dit kost het mega WK-stadion in Marokko en het loon van arbeiders
In dit artikel:
Het Hassan II-stadion wordt sinds augustus 2024 gebouwd ruim 40 km ten oosten van Casablanca en krijgt met 115.000 plaatsen officieel de grootste stadioncapaciteit ter wereld. De bouw is na het grondwerk begonnen en ligt volgens de projectcommissie voor op schema; oplevering stond aanvankelijk voor 2028, maar eind 2027 is nu haalbaar. Het stadion heeft een geraamd prijskaartje van circa 430 miljoen euro. Daarnaast investeert Marokko grootschalig in zes bestaande stadions (uitbreiding/renovatie) waarvoor samen ongeveer 860 miljoen euro staat ingeschreven, waardoor het totale stadionbudget rond 1,3 miljard euro uitkomt.
Architectonisch wil het nieuwe complex opvallen: een lichtdoorlatende, geplooide ‘tentdoek’-constructie verwijst naar woestijntradities en bedoeïense tenten. Onder die overkapping komen naast het speelveld ook botanische tuinen en extra sportterreinen, waarmee het project zich profileert als symbool van Marokkaanse gastvrijheid en multifunctionele stadsontwikkeling.
Politiek en ethisch relevante vragen gaan over arbeidsomstandigheden. Ter vergelijking: bij het WK 2022 in Qatar waren er ernstige misstanden, waaronder het veelgehekelde kefala-systeem en rapporten over zeer lage lonen en vele doden tijdens de bouw. Marokko kent dat specifieke systeem niet, wat al een belangrijke juridische verbetering betekent ten opzichte van Qatar. Tegelijkertijd is het economische kader in Marokko pover: het wettelijk minimumloon ligt rond 225 euro per maand (ongeveer 1 euro per uur). Er werken vermoedelijk ook ongeregistreerde arbeidskrachten uit Sub-Sahara Afrika op de bouwplaatsen, die vaak nog minder verdienen. De voornaamste problemen die nu gesignaleerd worden betreffen onregelmatige of te late betalingen; gedwongen vrijheidsbeperking of systeemgebonden voogdij zoals in Qatar lijken in Marokko niet de norm. Ook het klimaat is minder extreem dan in Qatar, wat arbeidsomstandigheden minder belastend maakt.
Kortom: op papier en qua regelgeving zijn de risico’s voor extreme uitbuiting in Marokko kleiner dan in Qatar, maar de lage lonen en aanwezigheid van informele arbeid geven aanleiding tot zorg. Het project is ambiteus en cultureel geladen, maar staat nog aan het begin — er is voorlopig geen harde bevestiging dat de menselijke kosten voor de bouw substantieel anders zullen uitvallen. Terzijde: ook Noord-Korea claimt een stadion met rond 150.000 plaatsen (Rungado 1 Mei), maar die cijfers zijn lastig te verifiëren.